ADHD u dorosłych – Jak diagnoza może zmienić Twoje życie?

ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, najczęściej jest kojarzony z dziećmi, ale dotyczy także osób dorosłych, powodując trudności w pracy, relacjach i codziennych obowiązkach. Diagnoza ADHD w wieku dorosłym przynosi wiele korzyści, szczególnie osobom, które przez lata borykały się z trudnościami w codziennym funkcjonowaniu, bez pełnego zrozumienia ich przyczyny. W artykule przybliżam, na czym polega ADHD u dorosłych oraz jak wygląda profesjonalna diagnoza oparta na wywiadzie DIVA-5.

Co to jest ADHD u dorosłych?

ADHD u dorosłych to zaburzenie, które charakteryzuje się trudnościami w skupieniu uwagi, kontrolowaniu impulsów oraz nadmierną aktywnością, choć może ona przyjmować subtelniejsze formy niż u dzieci. U dorosłych ADHD często przejawia się trudnościami w organizacji, problemami z koncentracją, impulsywnością oraz skłonnością do odkładania zadań na później. Objawy mogą prowadzić do problemów zawodowych, trudności w relacjach i poczucia frustracji wynikającego z braku kontroli nad codziennymi obowiązkami.

Korzyści diagnozy ADHD u dorosłych

• Świadomość i zrozumienie trudności: Diagnoza ADHD pozwala dorosłym lepiej zrozumieć trudności, z jakimi się zmagają, takie jak problemy z koncentracją, impulsywność czy wyzwania związane z organizacją. Dzięki temu mogą spojrzeć na swoje wcześniejsze doświadczenia z nowej perspektywy i znaleźć wyjaśnienie dla wielu trudnych sytuacji z przeszłości.
• Ukierunkowana terapia i leczenie: Rozpoznanie ADHD otwiera dostęp do terapii i leczenia dostosowanych do indywidualnych potrzeb pacjenta, takich jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT) oraz leczenie farmakologiczne. Skuteczna terapia może znacząco poprawić codzienne funkcjonowanie, zwiększając komfort życia i efektywność radzenia sobie z trudnościami.
• Poprawa w relacjach i pracy: Osoby z ADHD często napotykają na wyzwania w relacjach międzyludzkich i w pracy. Świadomość diagnozy pomaga im lepiej zarządzać swoim zachowaniem i otwarcie komunikować potrzeby, co może prowadzić do bardziej stabilnych, satysfakcjonujących relacji oraz efektywniejszego funkcjonowania zawodowego.
• Redukcja stresu i poprawa samooceny: Diagnoza ADHD ułatwia zrozumienie, że trudności nie wynikają z braku umiejętności czy motywacji, ale są związane z charakterystyką zaburzenia. Ta świadomość zmniejsza frustrację i poczucie winy, wspierając wzrost samooceny.
• Planowanie i wsparcie: Znając diagnozę, osoby z ADHD mogą skuteczniej wdrożyć strategie zarządzania czasem, planowania i organizacji, dostosowane do swoich indywidualnych potrzeb. Mogą także skorzystać ze wsparcia grup wsparcia czy mentoringu, które pomagają dorosłym z ADHD radzić sobie z wyzwaniami codziennego życia.

Kryteria diagnostyczne ADHD wg DSM- 5 

A. U osoby badanej występuje trwały wzór zaburzeń uwagi i/lub nadruchliwości - impulsywności, który zakłóca funkcjonowanie i rozwój, a charakteryzuje się I i/lub II: 

I. Nieuwaga

Sześć (lub więcej) z następujących objawów musi się utrzymywać przez co najmniej 6 miesięcy w stopniu, który jest niezgodny z poziomem rozwoju oraz bezpośrednio negatywnie wpływają na życie społeczne i szkolne/ zawodowe. Uwaga: Objawy nie są spowodowane zachowaniami opozycyjno-buntowniczymi, wrogością lub niezrozumieniem zadania/ instrukcji. W przypadku starszych nastolatków i dorosłych (w wieku 17 lat i starszych), wymagane jest co najmniej pięć objawów. 

1. Często nie zwraca uwagi na szczegóły lub popełnia niedbałe błędy w szkole, w pracy lub podczas innych zajęć (np. omija lub gubi dane, praca jest niedokładna). 
2. Ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach (np. ma trudności z koncentracja na wykładzie, rozmowie lub długim czytaniu).
3. Często wydaje się, że nie słucha tego co się do niego mówi (np. nawet w przypadku braku jakichkolwiek widocznych rozpraszających bodźców). 
4. Nie jest w stanie wykonać następujących po sobie instrukcji, lub skończyć wykonywanej pracy lub innych obowiązków (np. zaczyna zadanie, ale szybko traci koncentrację i zmienia aktywność).
5. Często ma trudności z organizowaniem pracy lub innych zajęć (np. trudności w zarządzaniu kilkoma zadaniami; trudności w utrzymaniu rzeczy w porządku; bałagan, chaotyczna praca; słabe zarządzanie czasem, niedotrzymywanie terminów). 
6. Często unika, nie lubi lub nie chce angażować się w zadania, które wymagają dłuższego wysiłku umysłowego (np. nauka szkolna lub odrabianie prac domowych; u nastolatków i osób starszych sporządzanie raportów, wypełnianie formularzy, przeglądanie długich dokumentów).
7. Często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć (np.: przybory szkolne, ołówki, książki, narzędzia, portfel, klucze, dokumenty, okulary, telefony komórkowe).
8. Często łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców (u starszych nastolatków i dorosłych mogą występować niepowiązane myśli).
9. Często zapomina o różnych codziennych sprawach (np. robieniu porządków, robieniu zakupów; u starszych nastolatków i dorosłych zapominanie o oddzwonieniu, zapłaceniu rachunków, spotkaniu).

I. Nadruchliwość i Impulsywność 

Sześć (lub więcej) z następujących objawów musi się utrzymywać przez co najmniej 6 miesięcy w stopniu, który jest niezgodny z poziomem rozwoju oraz bezpośrednio negatywnie wpływa na życie społeczne i szkolne/zawodowe. 

1. Ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp bądź nie jest w stanie usiedzieć w miejscu.
2. Wstaje z miejsca w sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia (np.: opuszcza swoje miejsce w klasie, biurze lub innym miejscu pracy bądź w innych sytuacjach wymagających pozostawania na miejscu).
3. Chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewłaściwe (Uwaga: u młodzieży i dorosłych może być odczuwanie niepokoju).
4. Często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem.
5. Często jest w ruchu; „biega jak nakręcony” (np.: nie jest w stanie lub czuje się nieswojo będąc dłużej w restauracji, na spotkaniu, itd.; przez innych może być postrzegany jako niespokojnego i trudno za nim nadążyć).
6. Często jest nadmiernie gadatliwy.
7. Wyrywa się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie do końca sformułowane, np. kończy zdanie za innych, nie potrafi poczekać na swoją kolej w rozmowie.
8. Często ma kłopoty z czekaniem na swoją kolej, np. podczas oczekiwania w kolejce.
9. Często przerywa lub przeszkadza innym, np. wtrąca się do rozmowy lub zabawy; rozpoczyna korzystanie z cudzych rzeczy bez pytania lub pozwolenia; młodzież i dorośli mogą ingerować lub przejąć to co robią inni). 

B. Kilka objawów nieuważności lub nadruchliwości, impulsywności występowało przed 12 rokiem życia. 

C. Kilka objawów nieuważności lub nadruchliwości, impulsywności występują w dwóch lub więcej sytuacjach, np. w domu, w szkole/ pracy, z przyjaciółmi lub krewnymi, w innych obszarach działania. 

D. Istnieją wyraźne dowody, że objawy zakłócają lub obniżają jakość funkcjonowania społecznego, szkolnego lub zawodowego. 

E. Objawy nie występują w przebiegu schizofrenii lub innych psychoz i nie można ich trafniej uznać za objawy innego zaburzenia psychicznego, np. zaburzeń nastroju, lękowych, dysocjacyjnych lub nieprawidłowej osobowości.

Jak rozpoznać ADHD u dorosłych?

W przypadku osób dorosłych diagnoza ADHD jest bardziej skomplikowana, ponieważ objawy mogą różnić się od tych typowych dla dzieci. Rozpoznanie ADHD u dorosłych powinno być prowadzone przez wykwalifikowanego specjalistę, psychologa klinicznego lub psychiatrę, którzy mają doświadczenie w pracy z dorosłymi pacjentami. Proces diagnostyczny opiera się często na wywiadzie DIVA-5 (Diagnostic Interview for ADHD in Adults). 

DIVA-5 to szczegółowy wywiad, który bazuje na kryteriach DSM-5, a jego zadaniem jest ocena, czy objawy ADHD występują zarówno w dorosłości, jak i w dzieciństwie.Podczas wywiadu DIVA-5 specjalista analizuje specyficzne objawy ADHD i ich wpływ na życie pacjenta. Zebrane dane obejmują nie tylko aktualne objawy, ale również retrospektywne spojrzenie na okres dzieciństwa. Często do diagnozy angażowani są członkowie rodziny, którzy mogą potwierdzić występowanie objawów ADHD w młodszym wieku.

Jak leczyć ADHD u dorosłych?

Leczenie ADHD u dorosłych może obejmować terapię farmakologiczną, psychoterapię oraz zmiany w stylu życia. Najczęściej stosowane są:

• Leki stymulujące i niestymulujące – pomagają w poprawie koncentracji, redukują impulsywność oraz zwiększają zdolność do planowania działań.
• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – jest skuteczną metodą w radzeniu sobie z impulsami, organizacją zadań i zwiększaniem umiejętności zarządzania czasem.
• Trening umiejętności organizacyjnych i zarządzania czasem – terapia pomaga w opracowaniu narzędzi, które ułatwiają codzienne funkcjonowanie.

Diagnozowanie ADHD u dorosłych jest złożonym procesem, który wymaga specjalistycznego podejścia i narzędzi diagnostycznych takich jak DIVA-5. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie mogą znacząco poprawić jakość życia, pomagając w lepszym funkcjonowaniu zawodowym i osobistym. Dzięki odpowiedniej terapii dorośli z ADHD mogą zyskać skuteczne narzędzia do radzenia sobie z trudnościami i cieszyć się pełniejszym, bardziej zorganizowanym życiem.

Jeśli potrzebujesz konsultacji lub diagnozy napisz do mnie lub przeczytaj "Jak wygląda terapia ze mną?".