Narcystyczne zaburzenie osobowości - Czy można wyleczyć?

Narcystyczne zaburzenie osobowości (NPD, z ang. Narcissistic Personality Disorder) to zaburzenie psychiczne, które wykracza poza zdrowe poczucie własnej wartości. Osoby z NPD mają nienasyconą potrzebę podziwu oraz niską empatię wobec innych. Takie cechy mogą komplikować życie społeczne i emocjonalne, a ich przyczyny wynikają najczęściej z kombinacji czynników genetycznych, środowiskowych oraz wychowawczych. 

Co to jest narcystyczne zaburzenie osobowości?

Narcystyczne zaburzenie osobowości to zaburzenie psychiczne, które charakteryzuje się przesadnym poczuciem własnej ważności, potrzebą podziwu oraz niską zdolnością do empatii. Osoby z NPD często wyolbrzymiają swoje osiągnięcia i talenty, oczekują szczególnego traktowania oraz mają skłonność do ignorowania potrzeb innych. Choć narcystyczne zaburzenie osobowości jest często postrzegane jako wynik nadmiernego ego, w rzeczywistości jest to złożone zaburzenie osobowości wynikające z niepewności, braku stabilnej samooceny i trudności w budowaniu zdrowych relacji.

Kryteria diagnostyczne narcystycznego zaburzenia osobowości według DSM-5

Według Podręcznika Diagnostyki i Statystyki Zaburzeń Psychicznych DSM-5 narcystyczne zaburzenie osobowości to stały wzorzec zachowań i reakcji emocjonalnych związany z poczuciem wyższości (w wyobraźni lub zachowaniu), potrzeba bycia podziwianym i brak zdolności do współodczuwania, rozpoczynający się u młodych dorosłych i występujący w różnych warunkach, charakteryzujący się co najmniej pięcioma z poniższych cech:

1. Wielkościowe przekonania co do swojej wartości (np. wyolbrzymianie swoich osiągnięć i talentów, oczekiwanie bycia traktowanym lepiej niż inni, pomimo braku znaczących osiągnięć).
2. Pochłonięcie wyobrażeniami o nieograniczonych zdolnościach: sukcesie, władzy, doskonałości, pięknie lub miłości idealnej.
3. Przekonanie o byciu kimś wyjątkowym i niepowtarzalnym, tym samym rozumianym wyłącznie przez osoby (lub instytucje) o wysokim statusie społecznym i zdolnym do przebywania wyłącznie w towarzystwie takich osób.
4. Nadmierna potrzeba bycia podziwianym.
5. Poczucie bycia uprzywilejowanym (tzn. irracjonalne oczekiwanie bycia szczególnie traktowanym lub zakładanie z góry, że różne oczekiwania zostaną spełnione).
6. Relacje interpersonalne opiera na wykorzystywaniu (tj. wykorzystuje innych do osiągania własnych celów).
7. Brak zdolności współodczuwania: niechęć do rozpoznawania lub identyfikowania się z uczuciami albo potrzebami innych osób.
8. Częste poczucie zazdrości wobec innych lub przekonanie o tym, że to inni są zazdrośni.
9. Aroganckie, wyniosłe zachowywanie się lub postawa.

Jak rozpoznać narcystyczne zaburzenie osobowości?

Rozpoznanie NPD wymaga zaobserwowania głównych cech charakterystycznych opisanych wyżej. Ważne jest, aby odróżnić osoby z narcyzmem od osób zdrowo pewnych siebie – w przypadku NPD poczucie wyższości i chęć bycia w centrum uwagi są skrajnie nasilone i destrukcyjne. Diagnozę stawia zazwyczaj psychiatra, psychoterapeuta lub psycholog kliniczny po przeprowadzeniu wywiadu klinicznego i odpowiednich testów psychologicznych. Obserwacja relacji interpersonalnych oraz wpływu zachowań na jakość życia pacjenta stanowią kluczowe aspekty oceny. Większość pacjentów z diagnozą narcystycznego zaburzenia osobowości nie uważa, że cierpi na jakiekolwiek zaburzenie.

Jak leczyć narcystyczne zaburzenie osobowości?

Leczenie NPD opiera się głównie na psychoterapii, a najczęściej stosowane metody to terapia psychodynamiczna i terapia poznawczo-behawioralna. Celem terapii jest zwiększenie samoświadomości pacjenta, zmniejszenie destrukcyjnych zachowań oraz nauka budowania zdrowych relacji z innymi. W terapii koncentruje się na pomocy pacjentowi w rozumieniu swoich uczuć i potrzeb oraz na konstruktywnym radzeniu sobie z emocjami. W przypadkach, gdy narcystyczne zaburzenie osobowości współwystępuje z depresją lub lękiem, czasem stosuje się także farmakoterapię. Ze względu na niską motywację osób z NPD do zmiany, terapia wymaga dużego zaangażowania i czasu, jednak długoterminowa praca może przynieść znaczne korzyści w poprawie relacji i jakości życia.

Narcystyczne zaburzenie osobowości jest poważnym zaburzeniem, które wpływa na życie osób nim dotkniętych i ich bliskich. Dzięki psychoterapii możliwe jest stopniowe zmniejszenie negatywnych objawów i poprawa relacji interpersonalnych. Warto jednak pamiętać, że osoby z NPD często nie postrzegają swoich zachowań jako problematycznych, dlatego proces terapeutyczny wymaga cierpliwości oraz świadomego zaangażowania pacjenta. 

Diagnoza i leczenie NPD to krok ku lepszemu rozumieniu siebie oraz tworzeniu zdrowszych relacji z innymi. Należy podkreślić, że osoby będące w bliskiej relacji z osobą narcystyczną powinny zadbać o swoje granice i stawiać je wyraźnie, aby uniknąć manipulacji oraz wywoływania poczucia winy. Ważne jest, aby nie podejmować prób zmiany osoby narcystycznej, lecz skupić się na własnym zdrowiu emocjonalnym, poszukując wsparcia terapeutycznego lub uczestnicząc w grupach wsparcia. Jeśli czujesz, że potrzebujesz wsparcia - napisz do mnie.