Schizoidalne zaburzenie osobowości - Kiedy emocjonalne wycofanie utrudnia życie

Schizoidalne zaburzenie osobowości (SPD, z ang. Schizoid Personality Disorder) jest jednym z zaburzeń osobowości zaliczanych do grupy klastrowych zaburzeń osobowości typu A, które cechują się izolacją społeczną, dystansem emocjonalnym i skłonnością do introspekcji. Osoby z tym zaburzeniem mają zazwyczaj trudności w budowaniu relacji z innymi, unikają bliskich kontaktów oraz mogą wydawać się emocjonalnie wycofane. Zaburzenie to może wpływać na codzienne funkcjonowanie, choć często osoby z osobowością schizoidalną znajdują w nim komfort i harmonię.

Kryteria diagnostyczne schizoidalnego zaburzenia osobowości według DSM-5

Zgodnie z klasyfikacją DSM-5, aby rozpoznać schizoidalne zaburzenie osobowości, u pacjenta muszą wystąpić poniżej opisane:

A. Wzorzec zachowania polegający na wycofywaniu się ze związków społecznych i ograniczony zakres uczuć ujawnianych w warunkach kontaktów międzyludzkich, rozpoczynający się u młodych dorosłych i występujący w różnych warunkach, charakteryzujący się co najmniej czterema z poniższych:

1. Osoba nie pragnie ani nie lubi bliskich związków, włączając relacje rodzinne.
2. Prawie zawsze wybiera samotne działania.
3. Wykazuje małe, jeśli w ogóle, zainteresowanie doświadczeniami seksualnymi.
4. Czerpie przyjemność z niewielu, jeśli w ogóle, czynności.
5. Nie ma bliskich przyjaciół ani osób zaufanych, poza najbliższymi krewnymi.
6. Wydaje się niezainteresowana pochlebnymi lub krytycznymi uwagami ze strony innych osób.
7. Jest wycofana emocjonalnie, zdystansowana lub wyraża emocje w niepełny sposób.

B. Objawy nie występują wyłącznie w przebiegu Schizofrenii, epizodu Zaburzenia [afektywnego] dwubiegunowego lub Zaburzenia depresyjnego z objawami psychotycznymi albo innego zaburzenia psychotycznego i nie są spowodowane innym stanem ogólnomedycznym.

Uwaga: Jeśli kryteria zostały spełnione przed wystąpieniem Schizofrenii, należy dodatkowo zapisać „przedchorobowe", tzn. „Schizoidalne zaburzenie osobowości (przedchorobowe)".

Jak rozpoznać schizoidalne zaburzenie osobowości?

Diagnoza schizoidalnego zaburzenia osobowości polega na analizie wzorców zachowania, reakcji emocjonalnych i ogólnego sposobu funkcjonowania osoby. Proces ten zwykle przeprowadza psychoterapeuta, psychiatra lub psycholog kliniczny. Wywiad diagnostyczny ma na celu zidentyfikowanie tych kluczowych cech oraz ocenę, czy utrzymują się one w różnych kontekstach życiowych pacjenta i przez dłuższy czas. Taka analiza pomaga wykluczyć inne zaburzenia, np. depresję czy zaburzenia ze spektrum autyzmu. 

Jak leczyć schizoidalne zaburzenie osobowości?

Leczenie schizoidalnego zaburzenia osobowości skupia się głównie na psychoterapii. Najczęściej stosuje się psychoterapię poznawczo-behawioralną (CBT) lub terapię dialektyczno-behawioralną (DBT), które pomagają pacjentowi zrozumieć emocje i reakcje, wspierając go w rozwoju zdrowych strategii relacyjnych. Często zaleca się także treningi terapeutyczne, jak np. trening umiejętności DBT.W rzadkich przypadkach stosuje się również farmakoterapię – leki przeciwlękowe lub przeciwdepresyjne pomagają łagodzić objawy współistniejących zaburzeń, takich jak depresja czy lęk. Terapeutyczny proces jest zazwyczaj długotrwały i wymaga cierpliwości, ponieważ osoby z SPD potrzebują czasu na zbudowanie relacji terapeutycznej i zaufania do specjalistów.

Schizoidalne zaburzenie osobowości może znacząco wpływać na jakość życia i zdolność do budowania relacji, choć osoby dotknięte tym zaburzeniem rzadko szukają wsparcia terapeutycznego. Zrozumienie tego zaburzenia, zarówno przez specjalistów, jak i bliskich osób dotkniętych SPD, może być kluczowe dla budowania bardziej świadomych i wspierających relacji.